PRZODKOWIE PTAKÓW

Dzisiejsze Ptaki (Aves) - gromada stałocieplnych kręgowców o skórze wytwarzającej pióra, przednich kończynach przekształconych w skrzydła i szczękach okrytych rogowym dziobem, u współczesnych przedstawicieli pozbawionym zębów.
Ptaki są zazwyczaj zdolne do lotu, choć niektóre gatunki są wtórnie nielotne.
Zależnie od przyjętego podziału systematycznego gromada obejmuje od 8800 do 10200 gatunków żyjących obecnie oraz 120-130 znanych gatunków wymarłych, co czyni ją najbardziej zróżnicowaną spośród gromad kręgowców lądowych.


Obecnie uznaje się teorię, że ptaki pochodzą od gadów, forma przejściowa - to praptak Archeopteryx żył przed 150 mln lat , wielkości około 50cm

Potwierdzeniem tej tezy są kopalne szczątki odkryte w litograficznych łupkach w okolicach miejscowości Solnhofen w Bawarii w postaci luźnych piór, trzech kompletnych szkieletów oraz odcisków nóg na piasku należących do archeopteryksa. Na przednich kończynach tych zwierząt znajdował się rząd długich piór tworzących skrzydła, jednakże trzy wolne palce zakończone były ostrymi pazurami. W ogonie, tak samo jak i u jaszczurek, stwierdzono kilkadziesiąt kręgów, a w paszczy dobrze rozwinięte zęby. Całe ciało tego kręgowca, z wyjątkiem głowy i nóg, pokryte było piórami.
Wszystkie cechy tego kopalnego kręgowca potwierdzać mogą, że był on praprzodkiem dzisiejszej gromady ptaków, z wyjątkiem tego, że Archaeopteryx bardzo słabo latał. Praptak miał pióra także na tylnych kończynach, ale naukowcy uważali dotąd, że tworzyły one tylko warstwę izolującą przed chłodem. Pióra wykształciły się z łusek gadów.



Archeopteryx - w wolnym tłumaczeniu to "prastare pióro".


Archaeopteryx szybował z drzewa na drzewo używając czterech upierzonych kończyn - wynika z najnowszych badań. Dopiero w pokładach górnej kredy znaleziono szczątki należące do znacznie wyżej uorganizowanych kręgowców, w pełni zasługujących na miano ptaków.
Był to ptak wielkości gołębia z dobrze ukształtowanymi skrzydłami i grzebieniem na mostku, a jedyną jego pierwotną cechą były silne zęby osadzone w mocnych szczękach. Innym odkrytym gatunkiem był znacznie większy Hesperornis regalis, przypominający sylwetką dzisiejsze nury.
Szczątków ptaków z tego okresu (kredy) mamy w Europie bardzo mało i to tylko ze stanowisk w Anglii, Danii i Bułgarii. Dopiero z okresu oligoceńskiego posiadamy bogate ślady ptasiej fauny, głównie z okolic Quercy we Francji, a jeszcze bogatsze z miocenu, kiedy w Europie było ich wiele gatunków, których szczątki zachowały się w słodkowodnych wapieniach Niemiec i Francji. W Polsce resztek ptaków z tego okresu nie znaleziono, ale można przypuszczać, że wielość gatunków była podobna jak w pozostałej części Europy.


Źródło danych pl.wikipedia.org.



Ryszard Danielecki